Cư Trần Lạc Đạo

  Đệ ngũ hội Vậy mới hay Bụt ở cung nhà, chẳng phải tìm xa. Nhân khuy bổn nên ta tìm Bụt Đến cóc hay chỉn Bụt là ta. Thiền ngỏ năm câu, nằm nướng trong quê Hà hữu.  Kinh xem ba bận, ngồi ngơi mé nước Tân La. Trong đạo nghĩa, khoáng cơ quan, đà đụt lẫn trường Kinh cửa Tổ. Lánh thị phi, ghê thanh sắc, ngại chơi bời dặm liễu đường hoa. Ðức Bụt từ bi, mong nhiều kiếp nguyền cho thân cận.  Ơn Nghiêu khoáng cả, trút toàn thân bỏ việc đã xa. Áo lẫn chăn đầm ấm qua mùa, hoặc chằm hoặc trải.  Cơm cùng cháo đói no đòi bữa, dầu bạc dầu xoa. Ngăn bát thức, nén bát phong, càng đè càng bội.  Lẩy tam huyền, nong tam yếu, một cắt một ma. Cầm vốn thiếu huyền, xá đàn dấu xoang vô sinh khúc.  Ðịch chẳng có lỗ, cũng bấm chơi xướng thái bình ca. Lẩy cội tìm cành, còn khá tiếc Câu Chi trưởng lão.  Quay đầu chụp bóng, ắt kham cười Diễn Nhã Ðạt Ða. Lọt khuyên Kim Cương, há mặt hầu thông nên nóng.  Nuốt bồng lật cức, nào tay phải xước tượng da. Đọc nôm và chú thích Cư trầ...

  Đệ tứ hội Tin xem, Miễn cóc một lòng, thì rồi mọi hoặc. Chuyển tam độc, mới chứng tam thân.  Ðoạn lục căn, nên trừ lục tặc. Tìm đường hoán cốt, chỉn xá năng phục dược luyện đan.  Hỏi pháp chân không, hề chi lánh ngại thanh chấp sắc. Biết Chân như, tin Bát nhã, chớ còn tìm Phật Tổ Tây Ðông.  Chứng thật tướng, ngộ vô vi, nào nhọc hỏi kinh Thiền Nam Bắc. Xem Tam tạng giáo, ắt học đòi Thiền uyển thanh quy.  Ðốt ngũ phân hương, chẳng tốn đến chiên đàn chiêm bặc. Tích nhơn nghì, tu đạo đức, ai hay này chẳng Thích Ca.  Cầm giới hạnh, đoạn ghen tham, chỉn thật ấy là Di Lặc. Đọc nôm và chú thích Tin xem, Miễn cóc (1) một lòng (2), thì rồi (3) mọi hoặc (4). 1) Cóc: Biết (Génibrel) 2) Một lòng: Chữ Hán 一心 Nhất tâm, Tập trung toàn tâm toàn ý một cách nhiệt thành, không để cho tán loạn (Từ điển Phật học Đạo Uyển). 3) Rồi: Hết, xong, chấm dứt (Génibrel). 4) Hoặc: (Thuật ngữ Phật giáo) Mê hoặc, phiền não, trạng thái phiền khổ của thân tâm (Phật Quang Đại Từ Điển). Chuy...

  Đệ tam hội Nếu mà cóc, Tội ắt đã không, pháp học lại thông. Gìn tính sáng, mựa lạc tà đạo. Sửa mình học, cho phải chính tông. Chỉn Bụt là lòng, xá ướm hỏi đòi cơ Mã Tổ.  Vong tài đuổi sắc, ắt tìm cho phải thói Bàng công. Áng tư tài, tính sáng chẳng tham, há vì ở Cánh Diều Yên Tử.  Răn thanh sắc, niềm đình chẳng chuyển, lọ chi ngồi am Sạn non Ðông. Trần tục mà nên, phúc ấy càng yêu hết tấc.  Sơn lâm chẳng cóc, hoạ kia thực cả đồ công. Nguyền mong thân cận minh sư, quả bồ đề một đêm mà chín.  Phúc gặp tình cờ tri thức, hoa ưu đàm mấy kiếp đơm bông. Đọc nôm và chú thích Nếu mà cóc (1), Tội ắt đã không, pháp học (2) lại thông. 1) Cóc: Biết, hay (Từ Điển từ Việt cổ). 2) Pháp học: Phương pháp tu học hàng ngày. Gìn (3) tính sáng (4), mựa (5) lạc tà đạo (6), Sửa (7) mình học (8), cho phải chính tông (9). 3) Gìn: Giữ, bảo hộ (Từ Điển từ Việt cổ). 4) Tính sáng: Phật tính sáng rõ, do từ ngữ Phật giáo “Minh tâm kiến tính”, tức “gột bỏ tất cả mọi tạp niệm trần tục, thông s...

Đệ nhị hội Biết vậy! Miễn được lòng rồi, chẳng còn pháp khác. Gìn tính sáng, tính mới hầu an.  Nén niềm vọng, niềm đành chẳng thác. Dứt trừ nhân ngã, thì ra tướng thực kim cương.  Dừng hết tham sân, mới làu lòng mầu viên giác. Tịnh độ là lòng trong sạch, chớ còn ngờ hỏi đến Tây Phương.  Di Đà là tính sáng soi, mựa phải nhọc tìm về Cực Lạc. Xét thân tâm, rèn tính thức, há rằng mong quả báo phô khoe.  Cầm giới hạnh, địch vô thường, nào có sá cầu danh bán chác. Ăn rau ăn trái, nghiệp miệng chẳng hiềm thửa đắng cay.  Vận giấy vận sồi, thân căn có ngại chi đen bạc. Nhược chỉn vui bề đạo đức, nửa gian lều quý nữa thiên cung.  Dầu hay mến thửa nhơn nghì, ba phiến ngói yêu hơn lầu gác. Đọc nôm và chú thích Cư trần lạc đạo phú Hội thứ hai Biết vậy! Miễn được lòng rồi (1), chẳng còn pháp (2) khác. 1) Lòng rồi: Tâm rỗi, tâm thanh thản, tâm thảnh thơi. 2) Pháp: Phương cách, phương pháp, pháp môn, tập quán, thói quen, điều phải làm; nghề nghiệp, bổn phận, nghĩa vụ, sự ...

  Đệ nhất hội Mình ngồi thành thị, dùng nết sơn lâm  Muôn nghiệp lặng an nhàn thể tính, nửa ngày rồi tự tại thân tâm. Tham ái nguồn dừng, chẳng còn nhớ châu yêu ngọc quý.  Thị phi tiếng lặng, được dầu nghe yến thốt oanh ngâm. Chơi nước biếc, ẩn non xanh, nhân gian có nhiều người đắc ý.  Biết đào hồng, hay liễu lục, thiên hạ năng mấy chú tri âm. Nguyệt bạch vầng xanh, soi mọi chỗ thiền hà lai láng.  Liễu mềm hoa tốt, ngất quần sinh tuệ nhật sâm lâm. Lo hoán cốt, ước phi thăng, đan thần mới phục.  Nhắm trường sinh, về thượng giới, thuốc thỏ còn đâm. Sách dễ xem chơi, yêu tính sáng, yêu hơn châu báu.  Kinh nhàn đọc dấu, trọng lòng rồi, trọng nữa hoàng câm. Đọc nôm và chú thích 1) Bài phú “Sống đời vui đạo” Hội thứ nhất Mình (2) ngồi thành thị, dùng nết (3) sơn lâm. 2) Mình: Thân thể, thân người (Tự điển chữ Nôm Trích Dẫn). 3) Nết: Nếp sống, phong cách, phong thái; tính hạnh, cách ăn thói ở (Đại Nam Quấc Âm Tự Vị). Nhiều sách viết “Nết dùng sơn lâm”, như...

Trần Nhân Tông   (1258-1308) Thời đại Lý Trần là một khoảng thời gian huy hoàng trong lịch sử đất nước ta. Đây là 1 giai đoạn lịch sử oai hùng khi Đại Việt chiến thắng 3 lần tấn công liên tiếp của quân Mông cổ. Đây cũng là 1 giai đoạn văn chương Việt Nam phát triển rực rỡ, để lại cho hậu thế nhiều tác phẩm văn chương rất có giá trị. Mộc bản khắc lại một phần các tác phẩm văn học thời này đã được khắc in và lưu giữ ở chùa Vĩnh Nghiêm, tỉnh Bắc Giang (1). Năm 2012 UNESCO đã chính thức ghi danh mộc bản này vào danh mục Di sản tư liệu ký ức thế giới.   Trong một phần các mộc bản đó, mộc bản sách Thiền tông bản hạnh có các tác phẩm như: “Cư trần lạc đạo phú”, “Đắc thú lâm tuyền thành đạo ca”, “Vịnh Hoa Yên tự phú”. Đó là những tác phẩm văn học thiền tông có giá trị và ảnh hưởng sâu sắc đến văn hoá, giáo dục, xã hội nước ta (2).   Vua Trần Nhân Tông, tác giả hai bài “Cư trần lạc đạo phú” và “Đắc thú lâm tuyền thành đạo ca”, là thi sĩ, là triết gia, là người anh hùng chống ngoại...